Archive for Sierpień, 2015
Zdolności adaptacyjne organizmu do wysiłków fizycznych a wiek człowieka
Stopniowe pogarszanie się wszelkich zdolności adaptacyjnych należy do najbardziej ewidentnych i jednoznacznych cech starzenia się organizmu. Pozostaje jednak otwarta kwestia, w jakim stopniu utrata zdolności adaptacyjnych postępująca w miarę osiągania coraz późniejszych lat życia jest „wewnętrzną” cechą starzenia się ustroju, w jakim zaś stopniu wynika ze zmian w sposobie życia.
Jedną z tych zmian (oczywiście nie jedyną istotną) jest zmniejszanie się w późniejszym wieku ogólnej aktywności ruchowej człowieka. Już w średnim wieku czynniki natury psychologicznej i socjologicznej, dążenie do „komfortu fizycznego”, brak czasu i in. powodują zmniejszanie się aktywności ruchowej ludzi żyjących w krajach o wysokim standardzie życiowym. Dołącza się do tego często presja do eliminacji z czynnego życia zawodowego pod pozorem stworzenia możliwości „zasłużonego wypoczynku”. Zmniejszenie aktywności ruchowej pociąga za sobą pogorszenie działania mechanizmów adaptacji wysiłkowej, co z kolei prowadzi do dalszej redukcji aktywności.’ Powstaje błędne koło sprzyjające zmniejszeniu zdolności przystosowawczych związanemu z samym starzeniem się.
Opisano różnorodne zmiany rozwijające się z wiekiem na poziomie komórek, American College of Sports Medicine: Position Statement on the Use and Abuse of Anabolic – Andro- genic Steroids in Sports. 1978. tkanek i narządów, upatrując w nich istotę procesu starzenia się. Różnorodność tych zmian, często niejasne ich odbicie w czynności organizmu traktowane jako przejaw tego procesu, utrudniają jednak dotychczas sformułowanie jednolitej koncepcji mechanizmu, a nawet nakreślenie jednolitego obrazu „biologii starzenia się” ustroju człowieka. Szczególnie pobudzają wyobraźnię rozważania na temat genetycznego podłoża tych procesów, których wynikiem jest starzenie się organizmu. Są to jednakże (przynajmniej w odniesieniu do całego organizmu) jak dotąd tylko hipotezy.
Insulina i jej wpływ na organizm
We wczesnym okresie głodu miejscem zwiększonej syntezy glukozy i uwalniania jej do krwi jest prawie wyłącznie wątroba. Proces glukoneogenezy jest pobudzany przez glukagon, którego wydzielanie w głodzie staje się większe. Obniżenie stężenia insuliny we krwi ułatwia to działanie glukagonu.
Trening w wysiłkach typu wytrzymałościowego
Przewaga włókien tego typu (pole przekroju włókien ST jest większe od pola przekroju włókien FT), stwierdzona u kobiet prowadzących siedzący tryb życia, może odzwierciedlać dominację w ich życiu wysiłków o małej intensywności, dłużej trwających (zajęcia domowe, zakupy itp.) lub może być przyczyną preferowania przez nie takich wysiłków.
Elektromiogram
Ostatnio prowadzone są próby wykorzystania tego obrazu do detekcji i analizy rozwoju zmęczenia mięśniowego. Można tu dodać, że skojarzone badania elektromiograficzne i biochemiczne mięśni rzucają światło na pewien „system” aktywacji różnych włókien mięśniowych (powolnych ST, szybkich FT) w zależności od charakteru skurczu mięśni.
Układ krążenia krwi i krew
Szerokim polem do badań w przyszłości jest problem zmian w głodzie odporności organizmu na infekcje. Nie wiadomo na ten temat wiele poza stwierdzeniem zaburzeń w wytwarzaniu przez organizm różnych rodzajów przeciwciał.
Hormonalna kontrola adaptacji głodowej
Opisane wyżej zmiany metaboliczne, które rozwijają się u człowieka w warunkach głodu i zwiększają szanse jego przetrwania przez organizm, podlegają kontroli hormonalnej. W rozwoju tych zmian można wyodrębnić dwie fazy:
Mikroskopowy obraz komórki tłuszczowej człowieka
Komórkę wypełnia kropla tłuszczu (trójglicerydów). Widoczne jest jądro komórki zepchnięte na jej obwód i rąbek plazmy komórkowej otaczający kroplę tłuszczu. Raz wykształcone w dzieciństwie komórki tłuszczowe pozostają na całe życie i bardzo łatwo wypełniają się tłuszczami w późniejszych jego latach.
Zależność wydolności fizycznej od wieku u ludzi
Trening fizyczny podjęty w każdym wieku przynosi znaczną poprawę sprawności mechanizmów adaptacji wysiłkowej organizmu. W każdym wieku zwiększa wydolność fizyczną. Niewiele jeszcze wiadomo o drogach, na jakich podobny efekt – wzrost wydolności fizycznej – osiągany jest pod wpływem treningu u ludzi w różnym wieku. Wiadomo, że są to częściowo różne drogi. Tak np. jednakowy wzrost maksymalnego pochłaniania przez organizm tlenu osiągany jest u ludzi starszych przy mniejszym udziale wzrostu objętości wyrzutowej serca (a za nią – maksymalnej objętości minutowej) niż u ludzi młodszych. U ludzi starszych bardziej zwiększa się ekstrakcja, czyli wychwytywanie tlenu z krwi, i ona głównie przyczynia się do wzrostu maksymalnego pochłaniania tlenu pod wpływem treningu.
Homeostaza
Wreszcie niekiedy szanse przeżycia zwiększa właśnie przytłumienie albo raczej przełamanie podstawowych mechanizmów homeostatycznych przez „polecenia” (impulsy) nerwowe płynące z wyższych części układu nerwowego. Tak np. wydzielanie sterydów nadnerczowych z grupy glikokortykosterydów jest regulowane na zasadzie prostego, ujemnego sprzężenia zwrotnego: wzrost stężenia głównego (u człowieka) glikokortykosterydu – kortyzolu – we krwi powoduje zmniejszenie wydzielania przez przedni płat przysadki mózgowej hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). Kortyzol działa nie tylko bezpośrednio na przysadkę, lecz i na komórki nerwowe podwzgórza, które wytwarzają CRH, neurohormon pobudzający wydzielanie ACTH, i przekazują go do przedniego płata przysadki za pośrednictwem krwi płynącej w tzw. krążeniu wrotnym podwzgórzowo-przysadkowym. ACTH z kolei pobudza m.in. wydzielanie kortyzolu.
Fizjologiczna kontrola metabolizmu wysiłkowego
Wieloletnie badania autora i współpracowników dostarczyły materiału doświadczalnego, który wskazuje na działanie podczas wysiłków fizycznych g 1 u- kostatycznego mechanizmu neurohormonalnej kontroli metabolizmu. Ujmując sprawę ogólnie i w znacznym uproszczeniu, można by stwierdzić następującą kolejność zmian w aktywności poszczególnych ogniw tego mechanizmu fizjologicznej kontroli gospodarki energetycznej ustroju.
ZASOBY ENERGETYCZNE ORGANIZMU
Tak więc zmiany biochemiczne i fizjologiczne, zachodzące w organizmie człowieka przynajmniej w początkowym okresie głodu, mają charakter adaptacyjny – zwiększają szanse przetrwania tego okresu i zmniejszają zagrożenie nieodwracalnym uszkodzeniem funkcji ustroju.